Mamlakatimizda yer munosabatlarini takomillashtirish, yer maydonlarini ajratishning soddalashtirilgan tartibini qo‘llash, yer resurslaridan foydalanishda zamonaviy bozor mexanizmlari joriy qilish borasida keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda.Jumladan, Muhtaram Prezidentimiz tomonidan yerga oid munosabatlarni tartibga solish yuzasidan qonunchilikni takomillashtirish borasida ulkan jonbozlik ko‘rsatib kelinmoqda.2021 yil 8 iyundagi “Yer munosabatlarida tenglik va shaffoflikni taʼminlash, yerga bo‘lgan huquqlarni ishonchli himoya qilish va ularni bozor aktiviga aylantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-6243-son Farmoni yer maydonlarini ajratishda mavjud muammolarni bartaraf etishda muhim qadam bo‘ldi.Mazkur Farmonning asosiy maqsadi yer uchastkalarini ajratishning barcha uchun teng, shaffof va bozor tamoyillariga asoslangan tartibini joriy etish, yerga oid mulkiy va huquqiy munosabatlarda barqarorlikni taʼminlash, yerlarni muhofaza qilish, yer egalarining mulkiy huquqlarini kafolatlash, shuningdek yerning iqtisodiy qiymatini belgilash orqali uni fuqarolik huquqiy muomalasining obyekti sifatida erkin muomalaga kiritishdan iborat.Farmonning 5-bandiga ko‘ra, qonunchilik hujjatlarida ushbu Farmonda belgilanganidan boshqacha tartibda yer uchastkalarini ajratishni nazarda tutuvchi barcha tartiblar, imtiyoz va istisnolar 2021 yil 1 avgustdan to‘liq bekor qilingan.Davlat hokimiyati organlari tomonidan yer uchastkalarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri ajratish yoki boshqacha tarzda imtiyoz va istisnolar belgilash tashabbusi bilan chiqish taqiqlangan.Ushbu Farmonning ijrosini taʼminlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021 yil 27 avgustdagi 543-sonli qarori bilan “Yer uchastkalarini davlat va jamoat ehtiyojlari uchun doimiy foydalanishga ajratishning maʼmuriy reglamenti” tasdiqlangan.Davlat soliq qo‘mitasi huzuridagi Kadastr agentligi tomonidan yer uchastkalarini berish bo‘yicha materiallar to‘plash, ko‘rib chiqish va kelishish tartib–taomillarini amalga oshirish uchun “YERELEKTRON” avtomatlashtirilgan axborot tizimi qayta ishlab chiqilib, amaliyotga joriy etildi.
Jumladan, elektron onlayn-auksion va ochiq tanlovga qo‘yish uchun yer uchastkalarini tanlash, kelishish, auksion va tanlovda ishtirok etish uchun murojaatlarni qabul qilish, auksion va tanlovni o‘tkazish, uning natijalarini rasmiylashtirish bilan bog‘liq barcha jarayonlar, istisnolarsiz faqat elektron axborot tizimlaridan foydalangan holda, elektron hujjat almashinuvi yo‘li bilan amalga oshirish, mahalliy davlat hokimiyati organlarining yer munosabatlariga doir barcha qarorlarini qabul qilish ular tomonidan qabul qilinadigan qarorlarni ishlab chiqish, kelishish va ro‘yxatdan o‘tkazishning yagona elektron — “E-qaror” tizimi orqali, ushbu qarorlarda yer uchastkasiga doir geografik maʼlumotlar va xaritalarni shakllantirish esa «Kadastr va ro‘yxatdan o‘tkazish integratsiyalashgan axborot tizimi» orqali avtomatik ravishda amalga oshirish, huquqiy ekspertiza yakuni bo‘yicha hududiy adliya organlarining ijobiy xulosasi mavjudligi mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan yer munosabatlariga doir hujjatlarni qabul qilishning majburiy sharti etib belgilandi.Yuqoridagi tartib-taomillar albatta manfaatlar to‘qnashuvining oldini olish, korrupsiyaga qarshi kurashish, hujjatlar almashinuvida inson omilini eng minimum darajagacha tushirish orqali vaqt va iqtisodiy jihatdan samarali tizim sifatida barcha fuqarolarga teng sharoit yaratib beradi.Sohada aksariyat hollarda yer ajratishni so‘rab qilinayotgan murojaatlarda yer turi, yer toifasi ko‘rsatilmasdan murojaat yuboriladi. Yer ajratish hujjatlarini tayyorlash davomida Kadastr agentligi Davlat kadastrlari palatasi hududiy boshqarmalari tomonidan joyida o‘rganiladi va yer turi va toifalariga aniqlik kiritilganda qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar toifasidagi yerlar erkinligi, ayrim tanlangan yer uchastkalari esa qishloq xo‘jaligi korxonalari tomonidan ijarada foydalanib kelayotgan yerlar ekanligi aniqlanmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021 yil 27 avgustdagi 543-sonli qarori bilan tasdiqlangan Maʼmuriy reglamentga asosan Qishloq xo‘jaligi maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar toifasidagi yer uchastkalari davlat va jamoat ehtiyojlari uchun ajratilmaydi.Agar ajratilishi rejalashtirilayotgan yer uchastkasi qishloq xo‘jaligi maqsadlariga mo‘ljallangan yerlar toifasiga kirsa, avval ushbu yerlarni O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksida belgilangan tartibda boshqa yer toifasiga o‘tkazish masalasi hal etiladi.Yer kodeksining 9-moddasiga asosan Sug‘orilmaydigan yerlarni qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar toifasidan yer fondining boshqa toifasiga o‘tkazish O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan amalga oshiriladi, sug‘oriladigan yerlarni qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar toifasidan yer fondining boshqa toifasiga yoki sug‘orilmaydigan yerlar toifasiga o‘tkazish esa O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qaroriga muvofiq amalga oshiriladi. Shuni alohida taʼkidlash kerakki, Kadastr agentligi Jizzax viloyat boshqarmasi va uning hududiy bo‘limlari:
– yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarni davlat ro‘yxatiga olish;
– yer uchastkalarining o‘zboshimchalik bilan egallab olinishining oldini olish hamda qonun buzilishlar bo‘yicha huquqbuzarlarga nisbatan maʼmuriy ishlar qo‘zg‘atish va noqonuniy qurilmani buzdirish yuzasidan sudga daʼvo arizasini kiritish choralarini ko‘rish;
– yer uchastkasi chegaralarini (chegara nuqtalarini) o‘zboshimchalik bilan o‘zgartirishning oldini olish, yer ajratish tizimidagi muammolarni bartaraf etishga alohida eʼtibor qaratib kelmoqdalar.
