Bugungi kunda aksariyat qishloqlarda yashovchi fuqarolar xonadonlarining kadastr hujjatlari yo‘q yoki to‘liq emas. Buning natijasida kadastr hujjatiga ega bo‘lmagan fuqarolar imtiyoz va imkoniyatlardan foydalana olmayapti.
Xususan, ular tomorqa uchun kredit, qurilish ishlariga subsidiya, uy-joyini kengaytirishga ipoteka kreditlarini ololmayapti. Oqibatda joylardagi xalq qabulxonalari, mahalliy hokimliklar, daxldor muassasalarga juda ko‘plab murojaatlar kelib tushmoqda. Eng yomoni, kadastr hujjati bo‘lmagan fuqarolar yer solig‘ini uch karra oshirilgan miqdorda to‘lamoqda.
– Fuqarolar ko‘p yillardan beri yashab kelayotgan xonadonlarini qonuniy rasmiylashtirib olmagan, – deydi kadastr agentligi Sirdaryo viloyati boshqarmasi boshlig‘i Olimjon Maxarov. – Bunday xonadonlar ancha yillar oldin otasi yoki bobosiga tegishli bo‘lib chiqadi. Vaqtida kadastr hujjatlarini rasmiylashtirmagani bois xonadonlarga yoki yerga tegishli boshqa ayrim hujjatlar ham yo‘qolib ketgan.
Kadastr hujjatlarining afzallik tomonlari shundaki, ushbu hujjat aholiga davlat tashkilotlari bilan o‘zaro aloqalar uchun kerak. Jumladan, xonadonlarni ijaraga berish, bankdan kredit olish, uy-joy oldi-sotdisi, noqonuniy yer egallab olish holatlarini bartaraf etish, doimiy va vaqtinchalik propiskaga qo‘yish, kommunal xizmatlar sohasida to‘lovlar uchun kadastr pasportining o‘rni juda muhim.
Mamlakatimizdagi mavjud qonunchilik doirasida yerga mulk sifatida qarashga ehtiyoj paydo bo‘ldi. Bu nima degani? Ilgari yerni sotish uchun avval bino qurilishi, atrofi devor bilan o‘ralishi, keyin sotilishi kerak edi. Endilikda davlat tomonidan fuqarolarga yana bir imkoniyat yaratildi. Ya’ni, qonunda ko‘rsatilgan hollarda ayrim turdagi yer uchastkalarini xususiylashtirishga ruxsat berildi. Belgilangan tartibda xususiylashtiriladigan yerlar mulk sifatida e’tirof etiladi va uni ob’ekt sifatida sotish mumkin.
Shuhrat Suyarov, O‘zA
