O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024 yil 18 yanvardagi “Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yer uchastkalarini ijaraga berish tartibini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF–15-sonli Farmonining 5-bandida xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashlariga 2024 yil 31 dekabrga qadar bo‘lgan davrda huquqni tasdiqlovchi hujjatlari to‘liq bo‘lmagan, hujjatdagi va amaldagi maydoni bir-biridan farq qiladigan, doimiy foydalanish huquqi bilan ajratilgan, ayni shu sabablarga ko‘ra, huquq davlat ro‘yxatidan o‘tkazilmagan holda amalda foydalanib kelinayotgan qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yer uchastkalari yuzasidan vakolatlar berilishi ko‘zda tutilgan.
Yaʼni, tuman Kengashlarining ushbu vakolati yerga bo‘lgan huquqini davlat ro‘yxatidan o‘tkazib, yerdan qonun asosida foydalanib kelayotgan shaxslarga umuman taalluqli emas.
Yer kodeksi va Fuqarolik kodeksi talablariga ko‘ra, yerga bo‘lgan huquq u belgilangan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab vujudga keladi.
Bugungi kunda qishloq xo‘jaligida foydalanib kelinayotgan 900 ming gektar yerga bo‘lgan huquqlar davlat ro‘yxatidan o‘tkazilmagan. Buning asosiy sababi – ayrim fermer xo‘jaliklarining hujjatda ko‘rsatilgan yer maydoni bilan amalda foydalanib kelayotgan yer maydoni bir-biridan farq qilishi, huquqiy hujjatlarning (yer ajratish qarori, ijara shartnomasi) to‘liq emasligi hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 8 iyundagi “Yer munosabatlarida tenglik va shaffoflikni taʼminlash, yerga bo‘lgan huquqlarni ishonchli himoya qilish va ularni bozor aktiviga aylantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF–6243-son Farmoni bilan mahalliy davlat hokimiyati organlarining yer ajratish bo‘yicha vakolatlari bekor qilingach, yuqoridagi kamchliklarni bartaraf etishda tushunmovchiliklar vujudga kelayotgan edi.
Farmonning 5-bandida keltirilgan tartib yuqoridagi muammoni tizimli bartaraf etishga, aholi va fermerlarning yer uchastkasiga bo‘lgan huquqlari himoya qilinib, davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishiga, bo‘sh turgan yerlar zaxiraga olinib, auksion savdolariga chiqarilishiga, shu orqali, yer hisobi to‘liq yuritilishiga zamin yaratadi.
